پ‍‍‍ژوهش‌نامه فرهنگ و معارف دینی

محورهای پیوند دهنده تشیع وهنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شهیدباهنر کرمان

چکیده

بررسی رابطه معرفت دینی با هنر، به عنوان دو عرصه سترگ حیات معنوی بشرهمواره هدفی مهم برای پژوهش های تطبیقی بوده است. مذهب تشیع نیز به عنوان یکی از تاثیر گذارترین نحله های دینی جهان، رابطه ای عمیق با هنر دارد که محورهای آن باید به طور تحلیلی فهم شود. هدف این مقاله، معرفی روابط معرفتی و بنیادی تشیع و هنر با تکیه برعرصه هایی است که در تشیع مهم و با هنر نیز بالقوه مرتبط هستند. مطلوب نه مرور مصادیق، بلکه بررسی معرفت شناسانه ای است در جهت تشخیص محورها و محمل هایی که زمینه را برای پیوند بین تشیع وهنر فراهم می آورند. بدین منظور اهم مقولات قابل اشتراکی که در معرفت شیعی ومبانی هنر- خصوصا هنرمعنوی- جایگاه ویژه دارند، برشمرده و با توضیح معنا و جایگاه هرمقوله در تشیع و رابطه آن با هنر، مجموعا محورهای پیوند دهنده تشیع و هنر که عبارت از ولایت و وجه عاطفی تجربه دینی، باطن گرایی، عالم مثال، نگرش کهن الگویی، نیایش ها و ادعیه شیعه،ارزش دراماتیک تاریخ شیعه است تبیین می گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

منابع ومآخذ:
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1381)، «اسمآء وصفات حق» تهران، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی
ابراهیمی دینانی، غلامحسین، (1385)، « دفترعقل وآیت عشق»، تهران، انتشارات طرح نو
اعوانی، غلامرضا، (1375)، «حکمت وهنر معنوی»، تهران، انتشارات گروس
دفترمطالعات دینی هنر، (1376)، «مبانی هنر معنوی»، مجموعه مقالات، تهران، حوزه هنری
شیمل، آنه ماری، (1393)، «راز اعداد»، ترجمه فاطمه توفیقی، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب، چاپ هفتم
طباطبایی، سید محمدحسین، (1348)، « شیعه در اسلام »، قم، دارالتبلیغ اسلامی، چاپ دوم
کاندینسکی، واسیلی، (1379)، « معنویت در هنر»، ترجمه اعظم نورالله خانی، تهران، نشراسراردانش
کربن، هانری، (1391)، «اسلام ایرانی چشم اندازهای معنوی وفلسفی»، ترجمه و تحقیق انشالله رحمتی، تهران، نشرسوفیا
کربن، هانری، (1385)، « تاریخ فلسفه اسلامی»، ترجمه سید جواد طباطبایی، تهران، انتشارات کویر، انجمن ایرانشناسی فرانسه، چاپ پنجم
کلینی، ابوجعفر محمدابن یعقوب ابن اسحاق، (1375)، « اصول کافی »، ترجمه وشرح سید جواد مصطفوی، تهران، انتشارات ولی عصر(ع)
مجلسی، محمدباقر، (1403 قمری)، « بحارالانوار»، مصحح محمدباقرمحمودی، عبدالزهراعلوی، بیروت، داراحیا التراث العربی
نصر، سید حسین، (1375)، «هنرومعنویت اسلامی»، ترجمه رحیم قاسمیان، تهران، دفتر مطالعات دینی هنر
یونگ، کارل گوستاو، (1398)، « انسان وسمبولهایش »، ترجمه محمود سلطانیه، تهران، نشرجامی، چاپ دوازدهم
افضل طوسی، عفت السادات؛ مانی، نسیم، (1392)، «سنگاب های اصفهان، هنر قدسی شیعه »، نشریه باغ نظر، شماره بیست وهفت، (ص 49 تاص 60)
تقوی، محمد، (1387)، «بحثی در نسبت تجربه های دینی، عرفانی وهنری»، پژوهشنامه گوهرگویا، شماره پنج، (ص 113 تاص 134)
چلونگر، محمدعلی، (1384)، «سیاست یاد زدایی از غدیر»، فصلنامه مشکوة، شماره هشتاد ونه، (ص74 تا ص83)
حجت، مهدی، (1384)، «تشیع وتاثیرآن برهنر»، نشریه شیعه شناسی، شماره یازده، (ص 189 تا ص 212)
حسینی، سید هاشم، (1388)، «مقایسه ویژگی های هنر کتیبه نگاری عصر صفوی در دو مجموعه شاخص شیعی ایران »، دوفصلنامه علمی پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، شماره یازدهم، (ص 105تا ص 132)
خمسه، فرزانه؛ طاووسی، محمد، (1388) « راز ورمزاعداد در تزئینات مساجد»، نشریه هنرهای زیبا-هنرهای تجسمی، شماره چهل، (ص 89 تا ص 100)
ذال، محمدحسن؛ علیئی، میثم؛ همتی ازندریانی، اسماعیل، (1394) « تداعی معانی وانتقال مفاهیم درمعماری آیینی، مطالعه موردی سقانفارهای آمل»، فصلنامه علمی پژوهشی تاریخ فرهنگ وتمدن اسلامی، سال ششم، شماره هجده، (ص133 تا ص154)
علیزاده موسوی، مهدی، (1394)، «جریان شناسی سلفی گری»، فصلنامه روابط فرهنگی، سال اول، شماره اول، (ص 11 تا ص 27)
عناصری، جابر، (1383)، «هنر ایرانی و تاثیرتشیع بر گونه های آن »، نشریه شیعه شناسی، سال دوم، شماره هشت، (ص 104تا ص 109)
عناصری، جابر، ، (1383)، «تاثیر تشیع بر ابنیه، اماکن وزیارتگاه های مذهبی»، فصلنامه شیعه شناسی، سال دوم، شماره هفت، (ص 130تا ص 138)
فربود، فریناز؛ سیاحی، منیر، (1392)، « بازتاب مذهب تشیع در طراحی نقوش منسوجات فاطمیان مصر»، نشریه مبانی نظری هنرهای تجسمی، دوره دو، شماره دو، (ص 85 تا ص 98)
کوثری، مسعود، (1390)، «هنر شیعی در ایران »، نشریه جامعه شناسی هنر وادبیات، سال سوم، شماره یک، (ص7 تا ص36)
محمدی پارسا، عبدالله، (1397)، «بررسی جایگاه تاریخی و عرفانی امام علی (ع) در هنر خوشنویسی اسلامی»، فصلنامه الهیات هنر، شماره یازده، (ص 73 تا ص 108)
مهدی زاده، علیرضا، (1396)، « بررسی روند تجلی مضامین شیعی در نگارگری ایران»، مجله پژوهش در هنر وعلوم انسانی، شماره هشت، (ص 13 تا ص 32)
ندیمی، هادی، (1385)، «هنراسلامی وایران شیعی»، مجموعه ده مقاله در هنر ومعماری، سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری اصفهان، (ص 15 تا ص 27)
والدمن، محمد، (1385)، «زیبایی شناسی نیایش»، فصلنامه هنر، شماره هفتاد، (ص 78 تا ص 107)
جانسوز، حمیدرضا، نجفی، ارض الله، (1393)، «تاثیر مذهب تشیع در هنر نقاشی دوره صفوی »، کنفرانس بین المللی مهندسی، هنرومحیط زیست
نوایی، کامبیز، (1376)، «مسجد تمثال انسان کامل»، مجموعه مقالات همایش معماری مسجد، گذشته، حال، آینده، دانشگاه هنرو دانشکده پردیس اصفهان، (ص 661 تا ص 680)
Corbin, Henry,(1995), " Swedenborg and esoteric Islam, two studies" translated by Leonard Fox, USA, Swedenborg Foundation publisher, 1st edition
Corbin, Henry,(1976), " Mundus Imaginalis or the imaginary and the imaginal',Ipswich, Golgonooza Press
 
Bauduin, Tessel M,(2013), " Occulture and Modern Art", Amsterdam, Aries journal , vol. 13,(p1-5)
Lachman, Gary,(2008), " Kandinskys thought forms and the occult roots of modern art" , Quest magazine, 96. 2, ,(p75-61)
Lahelma,Marja, (2018), " The Symbolist Aesthetics and the impact of occult and esoteric ideologies on modern art", Finland, Approaching Religion, vol. 8, (p 31-47)
Rapoport,A. , (1982), " Sacred occasions and sacred environments" , Architectural Digest 52(9/10), (p 75-82)
Shampa ,M. et al, (1993), Sacred space and place attachment,Journal of environmental psychology, vol. 13, issue3, (p 231-242)
Zananian. p. , (2015), "Historical consciousness and metaphor: charting new for grasping human historical sense-making patterns for knowing and acting intime", Historical Encounters, 2(1), (p16-33)
Tuchman, Maurice, (1986) , "The spiritual in art Abstrsct painting , 1890-1985" , Los Angeles County Museum of Art, New York, Abbeville press
 
پ‍‍‍ژوهش‌نامه فرهنگ و معارف دینی
دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6
پاییز و زمستان 1402
اسفند 1402
صفحه 161-172
  • تاریخ دریافت: 21 دی 1401
  • تاریخ بازنگری: 17 اسفند 1401
  • تاریخ پذیرش: 21 اسفند 1401