پ‍‍‍ژوهش‌نامه فرهنگ و معارف دینی
بررسی تطبیقی تاریخچه نهاد حسبه در فقه شیعه و اهل سنت
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه معارف اسلامی،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد شهرکرد، دانشگاه شهرکرد،شهرکرد
2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی،واحد شیراز، دانشگاه شیراز،شیراز،ایران؛
3 دانشگاه شهرکرد
چکیده
حسبه در گذر زمان با گسترش علم فقه در عرصه تاریخی از زمان پیامبر(ص) و به صورت متناظر با تشکیل حکومت و تقسیم فقه به فقه اهل سنت و شیعه مفهوم متغیری یافت. با نگاه بر تاریخ حسبه و جمع بین زمینه سازی این مورد در زمان رسول الله(ص) و اقدامات امیرمؤمنان علی(ع) در زمان خلافتشان می‌توان گفت که حسبه نه به عنوان نهاد خاص و با اسم مشخص تأسیس شده، بلکه به صورت مفهوم حکومت و امور حکومتی در زمینه‌هایی با گستره‌ی حقوق و تکالیف حاکم و متولیان آن مد نظر بوده است و این معنا در دوره‌های بعد از امیرمؤمنان(ع) و در زمان امویان و عباسیان نمود بیشتری به عنوان حسبه پیدا کرد. مسأله‌ی اصلی پژوهش پیشینه‌ی تاریخی حسبه و تفاوت آن نزد شیعه و اهل سنت است. پژوهش حاضر به رویکرد توصیفی-تحلیلی درصدد تطبیق نهاد حسبه در فقه شیعه و اهل سنت است. اهل سنت حسبه را در غالب امر به معروف و نهی از منکر و از وظایف حکومت می‌دانند در حالی که در فقه شیعی، حسبه و کارآمدی آن در قالب سنت معصوم(ع) تبلور یافته است. بزرگان فقهای شیعه از مصادیق قطعی حسبه را حکومت و لوازم مرتبط با آن می‌دانند، درحالی که عموم عالمان اهل تسنن از آن به عنوان نهاد متولی امربه معروف و نهی از منکر یاد کرده و متولی‌اش را محتسب می‌دانند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
)