پژوهشنامه فرهنگ و معارف دینی
بررسی موضوع تشبّه به کفّار در پرتو فقه مقارن
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه حقوق دانشگاه شهرکرد
چکیده
از جمله مباحث پر مناقشه میان فقیهان اسلامی، أعم از امامیّه و عامّه، تشبّه به کفّار است، که فی الجمله و بعضی أحکام آن؛ مانند حاکمیت عرف در تعیین مصادیق تشبّه یا قاعده بودن آن مورد اتفاق است. اما در خصوص برخی جزئیات دیگر اختلاف شده، که نگارنده اعتقاد دارد؛ حق با غالب فقیهان امامیّه بهخصوص برخی معاصرین شیعه از جمله رهبر انقلاب است. ایشان گفتهاند؛ تشبّه به خودیخود مانعی ندارد، اما اگر عالمانه و به قصد تبلیغ کفر و تضعیف اسلام انجام شود و عمل ارتکابی نیز ذاتاً مذموم باشد، حرام است. بر این اساس هر دو قید باید با هم باشند؛ یعنی هم قصد تبلیغ کفر و هم انگیزه تضعیف اسلام وجود داشته باشد. علاوه بر این درگیری نهی از تشبّه با امر به بعضی مباحات، مستحبّات و حتی واجبات در قالب اجتماع أمر و نهی تعریف می-شود، که به خاطر أولویّت عقلی دفع مفسده بر جلب منفعت، جانب نهی مقدّم و أرحج است.
کلیدواژهها
- آلشیخ، محمد، (1399)، فتاوى و رسائل، مکّه: مطبعه الحکومه.
- آلفراج، مدحت، فتح العلی الحمید، ریاض: دار الأخیار.
- آلوسی، سید محمود، (1415)، روح المعانی، بیروت: دارالکتب.
- آملی، محمدتقی، (1380ق.)، مصباح الهدى، تهران: مؤلّف.
- ابنأبیشیبه، أبوبکر، (1409)، الکتاب المصنف، ریاض: مکتبه الرّشد.
- ابنالبیع، محمد، (1411)، المستدرک على الصحیحین، بیروت: دار الکتب.
- ابنبابویه، محمد، (1413)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین.
- إبنتیمیّه، تقیالدین، (1419)، اقتضاء الصراط المستقیم، ریاض: دار عالم الکتب.
- همو، (1408)، الفتاوی الکبری، بیروت: دارالکتب العلمیّه.
- همو، مجموعه الرسائل و المسائل، بیروت: لجنه إحیاء التراث.
- إبنحجر، شهابالدین، (1379ق.)، فتح الباری، بیروت: دار المعرفه.
- إبنزکریا، أحمد، (1404)، معجم مقائیس اللغه، قم: انتشارات دفتر تبلیغات.
- إبنقاسم، محمد، (1417)، الدّرر السّنیّه، مدینه: مکتبه المدینه.
- همو، (1418)، المستدرک علی مجموع فتاوی ابن تیمیّه، بیروت: دارالکتب.
- إبنکثیر، اسماعیل، (1419)، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیّه.
- إبنمنظور، محمد، (1414)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر.
- ابننجیم، عبدالله، (1418)، البحر الرائق، بیروت: محمدعلی بیضون.
- أبوداود، سلیمان، (1410)، السّنن، بیروت: دار الکتاب العربی.
- أبوعوانه، یعقوب، المسند، بیروت: دارالمعرفه.
- إثیوبی، محمد، (1419)، شرح سنن النسائی، ریاض: آل بروم.
- اشتهاردی، علیپناه، (1417)، مدارک العروه الوثقی، تهران: دار الأسوه.
- إصبهانی، أحمد، (1405)، حلیه الأولیاء و طبقات الأصفیاء، بیروت: دار الکتاب.
- ألبانی، محمد، (1405)، إرواء الغلیل، بیروت: المکتب الإسلامی.
- همو، (1413)، جلباب المرأه المسلمه فی الکتاب والسنه، عمّان-أردن: المکتبة الإسلامیه.
- انصاری، أحمد، المفهم لما أشکل من تلخیص کتاب مسلم، نرم افزار المکتبه الشامله.
- ایروانی، میرزا علی، (1379ش.)، حاشیه المکاسب، تهران: رشدیّه.
- بارقعان، اشرف، مظاهر التشبه بالکفار فی العصر الحدیث و أثرها علی المسلمین، نرمافزار المکتبه الشامله.
- بجنوردی، سیّد محمد، (1401)، قواعد فقهیّه، تهران: مؤسسة عروج.
- بخاری، محمد، (1422)، الجامع المسند الصحیح، ریاض: دار طوق النجاه.
- برقی، أحمد، (1371ق.)، المحاسن، قم: دار الکتب الإسلامیّه.
- برکاتی، شحات، (1433)، الولاء والبراء فی الإسلام، ریاض: دار الدّعوه.
- بهبهانى، محمدباقر، (1424)، مصابیح الظّلام، قم: مؤسسة وحید بهبهانی.
- بیهقی، أحمد، (1344ق.) السنن الکبرى، حیدرآباد: دائرة المعارف النظامیّه.
- همو، (1410)، شعب الإیمان، بیروت: دار الکتب.
- تجلیل، أبوطالب، (1421)، التعلیقه علی تحریر الوسیله، تهران: مؤسسه عروج.
- ترمذی، محمد، (1403)، السّنن، بیروت: دارالفکر.
- جبرین، عبدالله، تسهیل العقیده الإسلامیه، ریاض: دار العصیمی.
- جلعود، محماس، (1407)، الموالاه والمعاداه فی الشریعه الإسلامیه، ریاض: دار الیقین.
- جوهری، اسماعیل، (1410)، الصّحاح، بیروت: دار العلم للملایین.
- حرّعاملی، محمد، (1409)، وسائل الشیعه، قم: مؤسسة آل البیت.
- حصفکی، علاءالدین، (1415)، الدّر المختار، بیروت: دارالفکر.
- حکیم، سیّدمحسن، (1416)، دلیل الناسک، نجف أشرف: دار الحکمه.
- حکیم، سیدمحمدسعید، (1422)، مرشد المغترب، نحف أشرف: دفتر آیهالله.
- حلّی، حسن، (1419)، تبصره المتعلمین، تهران: منشورات اسلامیّه.
- همو، (1420)، تحریر الأحکام، قم: مؤسسة امام صادق.
- حلّى، جعفر، (1407)، المعتبر، قم: مؤسسه سید الشهداء.
- حمیری، نشوان، (1420)، شمس العلوم و دواء الکلام العرب من الکلوم، بیروت: دار الفکر.
- حوّی، سعید، (1424)، الأساس فی التّفسیر، قاهره: دارالسّلام.
- حیدری، سیّدکمال، (1429)، الفلسفه، قم: دار الفراقد.
- خامنهای، سیّدعلی، (1420)، أجوبه الاستفتائات، بیروت: دار الاسلامیّه.
- خمینی، سیّدروحالله، (1390)، تحریر الوسیله، نجف: مطبعه الآداب.
- همو، (1415)، مناهج الوصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
- خمینی، سیّدمصطفی، (1418)، تحریرات فی الأصول، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
- خوئی، سیدأبوالقاسم، (1377)، مصباح الفقاهه (المکاسب)، قم: داوری.
- راوندی، فضل الله، (1377ش.)، النوادر، قم: دار الحدیث.
- روحانی، سیدمحمدصادق، (1413)، فقه الصادق، قم: دارالکتاب.
- همو، (1418)، منهاج الفقاهه، قم: علمیّه.
- زحیلی، وهبه، (1428)، التفسیر الوسیط، دمشق- بیروت: دارالفکر- دار الفکر المعاصر.
- سبحانی، جعفر، (1424)، إرشاد العقول الى مباحث الأصول، قم: مؤسسة امام صادق.
- همو، (1388)، الوسیط فی أصول الفقه، قم: مؤسسة امام صادق.
- همو، رساله فی تأثیر الزمان و المکان على استنباط الأحکام، قم.
- سحیمی، سلیمان، (1424)، الأعیاد وأثرها على المسلمین، مدینه: الجامعه الاسلامیه.
- سلمان، عبدالعزیر، (1424)، موارد الظمآن لدروس الزمان، مکّه: مکتبه المسجد النبوی.
- سند، محمد، (1424)، الشعائر الحسینیّه بین الأصاله و التجدید، قم: دارالغدیر.
- سیستانی، سیّدعلی، (2000)، الإستفتائات، قم: دفتر آیتالله.
- شاهرودی، سیِّدمحمود، (1426)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهلبیت، قم: دائره المعارف فقه.
- شحود، علی، (1433)، مفهوم الولاء والبراء فی القرآن والسنه.
- همو، موسوعه الرد على المذاهب الفکریه المعاصره، نرم افزار المکتبه الشامله.
- شوکانی، محمد، (1973)، نیل الأوطار، بیروت: دارالجیل.
- شهیدی، میرزافتاح، (1375ش.)، هدایه الطالب، قم: دارالکتاب.
- شیبانی، أحمد، (1421)، المسند، ریاض: مؤسسه الرّساله.
- صدر، محمدباقر، (1417)، بحوث فی علم الأصول، بیروت: الدار الاسلامیّه.
- صنعانی، محمد، (1379ق.)، سبل السّلام، مصر: شرکه مصطفی البابی.
- طباطبائی، سیّدمحمدکاظم، (1417)، العروه الوثقی، قم: جامعة مدرسین.
- طبسی، محمدرضا، المنیه فی حکم الشارب و اللحیه، محمد کاظمى قزوینى، قم.
- طبسی، نجم الدّین، (1422)، صوم عاشوراء بین السّنه النّبویه و البدعه الأمویّه، قم: العهد.
- طوسی، محمد، (1414)، الأمالی، قم: دارالثقافه.
- عاملی، زینالدین، (1967)، الروضه البهیّه فی شرح اللمعه الدمشقیّه، نجف: جامعهالنجف الدّینیّه.
- همو، (1413)، مسالک الأفهام، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیّه.
- عاملی، سیدجعفرمرتضی، (1428)، البنات الربائب «قل هاتوا برهانکم»، مشهد: دلیل ما.
- عاملى، محمد، (1390ق.)، الحبل المتین، قم: بصیرتى.
- عبدالجبّار، صهیب، (1014)، الجامع الصحیح للسنن والمسانید، نرمافزار المکتبه الشامله.
- عبدالرحمن، محمود، (1419)، معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیه، قاهره: دارالفضیله.
- عثیمین، محمد، (1422)، الشرح الممتع على زاد المستقنع، ریاض: دار ابن الجوزی.
- عرفه، محمد، (1344)، حکم الشرع الشریف فی لبس القبعه، المنار، شمارة 27.
- عمید، عباسعلى، (1421)، فقه سیاسى، تهران: انتشارات امیر کبیر.
- فتحالله، أحمد، (1415)، معجم ألفاظ الفقه الجعفری، بیروت: دار الغریین.
- فیض، محسن، (1406)، الوافی، اصفهان: مکتبه الامام امیرالمؤمنین.
- قبانجی، سیّدحسن، (1421)، مسند الامام علی، بیروت: الاعلمی.
- قحطانی، محمد، الولاء والبراء فی الإسلام، ریاض: دار طیّبه.
- قرشی، سیدعلیاکبر، (1412)، قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیّه.
- قلعهجی، محمدرواس، (1408)، معجم لغه الفقهاء، بیروت: دارالنفائس.
- کلینی، محمد، (1429)، الکافی، قم: دار الحدیث.
- گلپایگانی، سیّدجمالالدین، (1370ق.)، رسائل، نجف: الحیدریّه.
- لنکرانی، محمدفاضل، (1408)، تفصیل الشریعه (کتاب الصّلاه)، قم: العلمیّه.
- همو، (1430)، دراسات فی الأصول، قم: مرکز فقه أئمه أطهار.
- مجلسی، محمدباقر، (1403)، بحارالانوار، بیروت: دار الإحیاء.
- محققداماد، سیّدمصطفی، (1406)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- مروزی، محمد، (1408)، السّنه، بیروت: مؤسسه الکتب الثّقافی.
- مصطفوی، حسن، (1402)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران: مرکز الکتاب.
- مفید، محمد، (1413)، الأمالی، النّص، قم: کنگرة شیخ مفید.
- مقدّم، محمد، (1405)، أدّله تحریم حلق اللحیه، کویت: دارالأرقم.
- مکارم، ناصر، (1428)، أنوار الأصول، قم: مدرسة امام علی.
- همو، (1427)، دائره المعارف فقه مقارن، قم: مدرسة امام علی.
- مناوی، محمد، (1415)، فیض القدیر، بیروت: دارالکتب.
- منتظری، حسینعلی، (1415)، دراسات فی المکاسب المحرمه، قم: تفکر.
- نجفی، محمدحسن، (1404)، جواهر الکلام، بیروت: دار الإحیاء.
- نسائی، أحمد، (1411)، سنن النسائی الکبرى، بیروت: دار الکتب.
- نوری، حسین، (1408)، مستدرک الوسائل، بیروت: آلالبیت.
- نیشابوری، مسلم، المسند الصحیح المختصر، بیروت: دار الإحیاء.
- واسطی، سیّد مرتضی، (1414)، تاج العروس، بیروت: دار الفکر.
- هیثمی، نورالدّین، (1411)، موارد الظمآن، دمشق: دار الثقافه.
- یزدی، محمد، (1415)، فقه القرآن، قم: اسماعیلیان.
)
دوره 3، شماره 2 - شماره پیاپی 6
پاییز و زمستان 1402اسفند 1402صفحه 59-72
- XML
- اصل مقاله 375.61 K
- فایلهای تکمیلی/اضافی
- 120-7.pdf
- تاریخ دریافت: 30 خرداد 1401
- تاریخ بازنگری: 29 شهریور 1401
- تاریخ پذیرش: 15 آبان 1401